Iwakura Tomomi (người mặc trang phục truyền thống Nhật Bản) bên cạnh 4 phó sứ (từ trái sang) Kido Takayoshi, Yamaguchi Masuka, Ito Hirobumi và Okubo Toshimichi của chuyến Tây du khảo cứu nhằm canh tân Nhật Bản thời Minh Trị. Ảnh: Ishiguro Keisho sưu tầm.

Duy Tân Minh Trị (1868-1912) là giai đoạn cải cách toàn diện trong lịch sử Nhật Bản, đánh dấu sự chuyển đổi từ một quốc gia phong kiến sang một cường quốc hiện đại. Thời kỳ này được đặt theo niên hiệu của Thiên hoàng Minh Trị (Meiji), người đã lãnh đạo Nhật Bản trải qua những thay đổi chính trị, kinh tế và xã hội sâu rộng.

Cuộc cách mạng toàn diện này đã định hình lại nước Nhật. Với sự kết hợp giữa truyền thống và tinh thần cải cách, Nhật Bản đã trở thành hình mẫu cho các quốc gia khác về cách thích nghi và phát triển trong một thế giới đầy biến động.

Trước cuộc cải cách này, Nhật Bản dưới thời Edo (1603-1868) do Mạc phủ Tokugawa cai trị là một xã hội phong kiến, khép kín với chính sách bế quan tỏa cảng. Vào cuối thế kỷ 19, Nhật Bản đối mặt với mối đe dọa kinh tế và quân sự từ các cường quốc phương Tây. Các hiệp ước bất bình đẳng được ký kết trong hoàn cảnh ép buộc từ những năm 1850 đã làm suy yếu chủ quyền của Nhật Bản.

Sau khi quyền lực trực tiếp của Thiên hoàng được khôi phục vào năm 1869, cải cách Duy Tân Minh Trị chủ trương thay đổi toàn diện Nhật Bản trên các phương diện chính trị, kinh tế, xã hội, quân sự và ngoại giao. Trong đó, những nét nổi bật là quá trình xóa bỏ hệ thống phong kiến, xây dựng một xã hội bình đẳng, cho phép tự do nghề nghiệp và áp dụng những thành tựu khoa học, công nghệ từ phương Tây vào công cuộc hiện đại hóa, công nghiệp hóa.

Duy Tân Minh Trị đã đưa Nhật Bản trở thành cường quốc công nghiệp hóa chỉ trong vài thập kỷ, vượt xa các nước châu Á khác; xóa bỏ nguy cơ bị các cường quốc phương Tây xâm lược và đô hộ. Về lâu dài, cuộc cải cách này đã đặt nền tảng cho Nhật Bản trở thành một quốc gia hiện đại, có khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Họ đem Văn minh khai sáng về trồng trên mảnh đất Phù Tang, để mãi mãi là di sản chung của châu Á. Minh Trị Duy Tân có tác động cách mạng không chỉ cho Nhật Bản mà cho cả châu Á trong tiến trình phát triển và tìm lại mình với đầy những kịch tính.

TS Nguyễn Xuân Xanh

Cuộc Tây du của sứ đoàn Iwakura là một phần của công cuộc Minh Trị Duy Tân do công tước Iwakura Tomomi (1835-1883) dẫn đầu với khoảng 50 thành viên. Trong đó, gồm nhiều nhân vật chính phủ cao cấp như Ito Hirobumi (Thứ trưởng Bộ Công nghiệp Nhật Bản lúc bấy giờ) và những du học sinh phục vụ việc thông dịch, thông tin.

Họ đi thăm Mỹ và hàng chục quốc gia châu Âu như Anh, Pháp, Đức, Áo, Italy, Bỉ, Hà Lan, Đan Mạch, Nga... Chuyến đi được thực hiện chỉ 3 năm sau cuộc cách mạng Minh Trị, kéo dài một năm 10 tháng (1871 - 1873).

Công bố ngày 7/4/1868, Năm điều thề ước của Hoàng đế Minh Trị và các nhà lãnh đạo trẻ xung quanh ông là những lý tưởng chỉ nam cho hoạt động sắp tới của các nhà đổi mới Nhật Bản. Sứ đoàn thực hiện đúng điều thứ 5: "Tri thức phải được tìm kiếm khắp nơi trên thế giới, để mở rộng và tăng cường quyền lực của đế chế".

Sách Sứ đoàn Iwakura: Chuyến Tây du khảo cứu nhằm canh tân Nhật Bản thời Minh Trị. Ảnh: T.A.

Trong lời Dẫn nhập tác phẩm Sứ đoàn Iwakura: Chuyến Tây du khảo cứu nhằm canh tân Nhật Bản thời Minh Trị (Ian Nish biên soạn, Nguyễn Hoàng Mai - Nguyên Tâm dịch), TS Nguyễn Xuân Xanh nhận định: "Nhắc đến Minh Trị Duy Tân, không gì ý nghĩa hơn khi lật lại trang sử về Sứ mệnh lwakura vì tính khai sáng như Columbus đi tìm Tân thế giới".

Từ quan sát, kiến thức, kinh nghiệm thu nhặt được từ chuyến đi này, Nhật Bản đã tiến hành xây dựng chế độ quân chủ lập hiến (theo mô hình của Đức), hiện đại hóa quân đội và hệ thống giáo dục, phát triển cơ sở hạ tầng và công nghiệp.

Dù không thành công trong đàm phán sửa đổi các hiệp ước bất bình đẳng, sứ đoàn nhận ra Nhật Bản cần tiếp tục hiện đại hóa để đạt vị thế bình đẳng với phương Tây. Đồng thời, sứ đoàn giới thiệu văn hóa Nhật Bản với phương Tây và thiết lập mối quan hệ ngoại giao lâu dài. Sứ đoàn Iwakura đánh dấu một bước ngoặt trong việc Nhật Bản hội nhập với cộng đồng quốc tế.

Chuyến công du này của người Nhật đã là đề tài nghiên cứu suốt một thế kỷ qua của giới sử học, Nhật Bản học... vì những di sản vô giá mà nó để lại. Sứ đoàn Iwakura tập hợp nghiên cứu của các học giả phương Tây với mong muốn đóng góp góc nhìn mới về chuyến công du này: làm sáng tỏ vai trò của sứ đoàn và phản ứng của những nước phương Tây qua các tài liệu Âu, Mỹ.

Chủ biên Ian Nish cho biết các bài nghiên cứu được viết độc lập và không áp đặt một khuôn mẫu chung nào. Do đó, 11 chương sách cung cấp cái nhìn đa chiều về chuyến công du qua 8 quốc gia khác nhau và những ảnh hưởng đến Nhật Bản trong suốt thời kỳ Duy Tân Minh Trị và nhiều thập kỷ sau đó.

Sách đã lọt vào Chung khảo Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ 7, được đánh giá là tác phẩm "rất đáng được tham khảo, nhất là cho những quốc gia đang phát triển như Việt Nam".

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Cuộc đua tại giải Sách Quốc gia 2024

06:19 22/11/2024 06:19 22/11/2024 Xuất bản Nghiên cứu xuất bản

0

Các chuyên gia chấm giải cho biết mùa Sách Quốc gia năm nay là cuộc đua của nhiều tác phẩm giá trị, dung lượng dày dặn; có sự cân bằng của các cuốn sách chuyên sâu lẫn đại chúng.

Sách về tình thầy trò của hai vị tướng nhận hai đề cử Sách Quốc gia

14:27 20/11/2024 14:27 20/11/2024 Thế giới sách Thế giới sách

0

“Một người thầy, một cuộc đời đức độ, nhân văn và rất đỗi bình dị". Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã viết về ông Ba Quốc như vậy trong sách "Người thầy".

Các tác giả đón tin vui từ Giải Sách Quốc gia 2024

05:56 20/11/2024 05:56 20/11/2024 Xuất bản Xuất bản

0

“Khoảnh khắc biết tin tác phẩm của mình được đề cử Giải sách Quốc gia lần thứ VII, mình đã không kìm được mà chia sẻ niềm vui này tới mọi người xung quanh”, tác giả Mộc An chia sẻ.

Tâm Anh

Iwakura Sách nhật bản tây du

Xem thêm

Tạp chí điện tử Tri thức Cơ quan chủ quản: Hội Xuất bản Việt Nam Giấy phép báo chí: số 75/GP-BTTTT và số 442/GP-BTTTT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 26/02/2020 và ngày 29/11/2023 Phó tổng biên tập phụ trách: Lâm Quang Hiếu © Toàn bộ bản quyền thuộc Tri thức

Tòa soạn: Tầng 10, D29 Phạm Văn Bạch, Quận Cầu Giấy, Hà Nội Hotline: 0931.222.666

Giới thiệuLiên hệ: [email protected]